Son yıllarda küresel olarak gündemde olan iklim krizi, hepimize sürdürülebilir bir gelecek inşa edip edemeyeceğimizi sorgulatıyor.
Yaşanan iklim değişikliği ve çevresel çöküşün geldiği nokta, özellikle Kovid-19 pandemi-karantina süreci, birçoğumuzun farkındalık kazanmasına ya da farkındalığının artmasına neden oldu. Diğer taraftan pandeminin yarattığı endişe haliyle ve gereklilikler nedeniyle yeni alışkanlıklar edindik. Birçok şeyi tek kullanımlık tüketir hale geldik: tek kullanımlık maskeler, eldivenler vs.
Plastik tüketimi ve atık miktarındaki artışı kendi çevrenizde dahi gözlemleyebilirsiniz. Örneğin; sanal market uygulamaları pandemi öncesi dönemde olduğundan çok daha fazla kullanıldı. Markete ya da mağazaya alışverişe gittiğimizde, plastik poşet atığı oluşturmamak için yanında bez çanta taşıyan birçoğumuz evlerimizi sanal market alışverişlerimizden gelen poşetlerle doldurduk.
Peki sürdürülebilir bir gelecek için nasıl bir yaklaşım belirlemeliyiz?
Var olan yaklaşımları nasıl yaşam biçimimiz haline getirebiliriz?
Bu anlamda “azalt, yeniden kullan, geri dönüştür” prensibini benimseyenler olduğu gibi geri dönüşümü hedef haline getirmeyi değil sıfır atık yaklaşımını benimseyenler de bulunuyor.
“Azalt, yeniden kullan, geri dönüştür” yaklaşımı bir atık yönetim sistemidir. 3R (reduction, reuse and recycle) hiyerarşi sistemi de denilmektedir. Sıfır atık ise yaklaşık 50 yıl öncesinde ilk kez kimyager Paul Palmer tarafından laboratuvarlardaki kimyasal atık miktarını azaltmak için ortaya konan bir yaklaşımdır.1 Sıfır atık yaklaşımına göre malzemeler optimum noktasına dek devamlı olarak yeniden kullanılır ve böylece sistem içinde tekrarlayan bir yeniden dağıtım mekanizması oluşturulur. Malzeme optimum noktasına ulaştığında ise artık yeniden kullanım ya da onarma mümkün olmadığında geri dönüştürülür, atık geri kazandırılır.2 “Reddet, azalt, yeniden kullan, onar, kompostla” yani 5R (Refuse, Reduce, Reuse, Recyle, Rot) hiyerarşisi benimsenir. Azaltmaktan önce, almayı reddetmekle başlar ve geri dönüşüm son çare olarak düşünülmelidir. 3 Yiyecek artıkları ve biyolojik atıklar ise kompostlanır, kompostlama sebze ve meyve, yumurta kabukları gibi organik atıkların gübre olarak değerlendirilmesi için yapılan bir tür geri dönüşüm işlemidir.
3R’den 5R’ye benimsenen yaklaşımlar dünyada birçok yerel hükümet ve insan tarafından uygulanıyor. Örneğin; San Francisco’nun atık yönetimindeki başarısı, gelecekte sıfır atığın mümkün olduğu bir dünya umudunu kuvvetlendiriyor: 2012‘de atıkların %80’i çöpe gitmedi ve 2030‘a kadar atık miktarının en az %15 azaltılması hedefleniyor. Aktivistler başta olmak üzere birçok insan bireysel atık yönetimine dikkat çekiyor.
Diğer yandan çok daha fazla insan da bu konuda duyarlılık geliştirmiş ancak çeşitli sebeplerle yaşamına uyarlayamamış durumda. Bu yaklaşımı yaşam biçimine dönüştürmek ve mükemmele yakın bir şekilde uygulayabilmek elbette özveri istiyor ve bütünüyle hayatına geçiremediğinden tümüyle vazgeçenler ya da eksiksiz uygulayamayacağını düşündüğünden hiç adım atmayanlar o kadar fazla ki.
Sıfır atık aktivisti aynı zamanda şef ve blogger Anne Marie Bonneau‘nun neredeyse sloganlaşmış cümlesini tam da bu ikilemi yaşayanlar, nasıl ve ne kadar uygulayabilirim ki diye düşünenler için hatırlatmak istiyorum:
“Mükemmel bir şekilde sıfır atık yapan bir avuç insana ihtiyacımız yok. Milyonlarca insanın bunu kusurlu bir şekilde yapmasına ihtiyacımız var.”
Anne marıe bonneau
Bu yüzden eğer sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek istiyorsak farkındalık kazanmak, duyarlılık geliştirmek elbette ilk adım ancak hep duyduğumuz ve aslında çok iyi bildiğimiz gibi eyleme geçmek en önemlisi. Herkesin en doğrusunu değil, yapabildiği kadar doğrusunu yapmak için gösterdiği özen gerçek bir fark yaratabilir.
Atık yönetimine adım adım, yaşam biçiminize uyarlayabileceğiniz en kolay formuyla başlayabilirsiniz.
Öneriler
Regl döneminizde ped yerine menstrual kap,
Kullan-at kulak temizleme çubukları yerine silikon çubuklar,
Plastik duş lifi yerine silikon ya da uzun ömürlü örgü duş lifleri,
Streç film yerine silikon streç kapaklar,
Fırın pişirme kağıtları yerine silikon pişirme matı,
Ajanda defter yerine dijital ajanda kullanımı, “Trello” bu anlamda verimliliği artıracak uygulamalardan biri.
Cilt bakımında pamuk kullanımını bırakıp ürünü sprey şişelere aktarmak,
Tek kullanımlık yüz maskelerini satın almayı bırakmak,
Islak mendiller yerine sprey şişede kolonya,
Plastik şişe yerine yeniden kullanılabilir şişeler
Plastik poşet yerine bez çanta,
Online yemek siparişlerinde plastik çatal vs. istemediğinizi belirtmek,
Kağıt çıktı yerine elektronik ortamı tercih etmek,
Kendin Yap (DIY) ürünler
Bu önerileri kendi yaşam koşullarınıza göre geliştirebilir ve hem bütçenizi hem gezegeni, doğayı ve hayvanları koruyabilirsiniz.
Atıklarınızı ayırmanız, geri dönüştürebileceğiniz her şeyi dönüştürmeniz dileğiyle!
Okuduğunuz için teşekkürler,
Sevgiler
KAYNAK:
1 Palmer, Paul, Getting to Zero Waste, Sebastopol, CA, USA, Purple Sky Press, 2004
2Song, Qingbin; Li, Jinhui; Zeng, Xianla; “Minimizing the increasing solid waste through zero waste strategy”, Journal of Cleaner Production, 104, 2005, s.199–210
3Johnson, Bea, Zero Waste Home: The Ultimate Guide to Simplifying Your Life by Reducing Your Waste, Simon and Schuster, 2013.