Retinoid dosyasında retinoidlerin genel olarak ne işe yaradıklarını, nasıl çalıştıklarını, ne şekilde kullanıldıklarını, kullanım prosedürünü ve türlerini yakından inceleyeceğiz.
Anti-Aging’in Altın Çocukları: Retinoidler
Nedir
- Retinoidler, A vitamininden türetilen (derive edilen) veya A vitamini ile yapısal ve/veya fonksiyonel benzerlikler gösteren bileşikler sınıfıdır.
- A vitamini, FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından kırışıklık önleyici olarak onaylanan bir vitamindir.
- İnsanlarda ve hayvanlarda doğal olarak bulunabiliyor ve sadece laboratuvar ortamında sentezlenebiliyor.
- Retinoidlerin ilki ve en güçlüsü olan tretinoin, 1960’lardan beri akne tedavisi için kullanılıyor. 1980’lerde ise anti-aging özelliği keşfediliyor.
- Üzerinde en çok araştırma, blind test yapılan ve dataya sahip olunan vitaminlerden birisidir.
Nasıl Çalışırlar
- Lipofiliklerdir (yağ sever), yağda çözünebilirler. Bu sayede epidermisin en üst tabakası olan stratum corneumdan, epidermisin bazal tabakasına penetre olup, dermise kadar inebilirler.
- Hücresel zarlardan yayılma yetenekleri ile hücrelerin (keratinosit/epitel hücre) içerisine girdikten sonra spesifik ve uygun nükleer reseptörlere bağlanırlar. Retinoidler, keratisonit, fibroplast, melanosit, langerhans hücrelerinin, hücresel aktivitelerini uyarırlar. Keratinosit içerisindeki reseptörlerle etkileşime girerek proliferasyonu (hızlı bir şekilde hücresel döngüyü tamamlayarak çoğalma, bölünme) teşvik eder.
Cilde Etkileri
- Kutanoz Foto yaşlanma, uv ışınlarının ve çevresel faktörlerden dolayı derinin yaşlanması tedavisinde güvenli ve efektiftir.
- Hücrelerin büyüme ve gelişmesini hızlandırdığı, hücreleri yenilediği için ölü hücrelerin ittirilerek yukarı çıkmasını sağlıyor. Böylece gözenek içerisindeki tıkanma en aza iniyor, gözenekler daha temiz hale geldikleri için orjinal boyutlarını geri kazanıyorlar.
- Sebumu dengeledikleri için akne oluşumunu en aza indirgemeye ve varsa akneyi geçirmeye yardımcı oluyor.
- Üst katmandaki (stratum corneum) ölü hücreler eksfoliye edildikçe alttan gelen yeni deri sayesinde cilt daha parlak, canlı ve pembe görünüme kavuşuyor.
- Yapılan araştırmalarda, retinoid (retinoik asit ve retinol) kullanımının 4 hafta sonrasında 1. ve 3. tip kolajenlerde artış görülüyor. Epidermisin kalınlaştığı ve kırışıklıkların ciddi oranda azaldığı görülüyor. Epidermal kalınlaşma sayesinde cilt, genç yaşlardaki cilt özelliklerine benzer duruma gelir yani daha canlı, pembe, parlak, dolgun ve gergin olur.
- Kolajen bozulmasına (yıkım) karşı korur. Kolajen ve elastini artırır. Epidermal koruyucu fonksiyonu güçlendirir. Transepidermal su (nem kaybı/nem buharlaşması) kaybını azaltır.
- Pigment hücrelerinin üstten atılmasını sağlayarak ve melanin üretimini yavaşlatarak pigmentasyonu azaltır.
- Doktorların akne tedavisi için verdiği reçeteli sayılan topikal retinoidler (tretinoin, isotretinoin, alitretinoin) kullanılmaya başlandıktan minimum 6 hafta süresince, ciltte iritasyon ve alttaki tüm bebek sivilceleri, kapalı, açık komedonları kısacası cildi kusturabilir. (Bu durum ilacın çalıştığını gösterir)
- Bu süreç, Türkçesini bulamadım, retinization olarak adlandırılıyor yani retinoidlere alışma ve adapte olma süreci. Retinizayon diyebiliriz belki de. 8-12 hafta düzenli kullanım sonrası ciltteki olumlu değişiklikler görülmeye başlanıyor tabii eğer doğru ve efektif kullanılır ise. (*bknz. prosedür)
Retinoidleri (Genel) Kullanma Prosedürü
- Cildin üst tabakası (stratum corneum) eksfoliye olacağı ve yerine taze, yeni deri geleceği üzere uv ışınlarına karşı cilt hassaslaşacaktır. Bir de, bazı retinoidlerin uv ışınlarına karşı stabilizasyonu düşük olabiliyor yani uv ışınları ile temas ettiğinde etkisini kaybedebiliyorlar. Bu nedenle retinoidlerinizi akşam rutininize eklemeniz en uygunu olacaktır.
- Retinizasyon sürecinde iritasyondan çekiniyorsanız, ilk 2-6 hafta arası rutininizdeki aktif içerikli ürünlerinize ara verebilirsiniz. C vitamini, aha, bha, kojik, azelaik asit vb.
- Hyalüronik asit, niacinamid, seramid, pepdit vb. aktif içerikleri ise retinoidlerle her daim ve sabah ve/veya akşam rutininizde, yeni başlasanız dahi rahatlıkla kullanabilirsiniz.
- Alışma süresi yani retinizasyon evresi geçildiğinde ise ara verdiğiniz aktiflerinizi (aha, bha, azelaik asit, kojik asit, c vitamini vb.) ilk aşamada haftada bir ekleyip iritasyon olmuyorsa üç akşamda bir ve/veya günlük olarak, sabah ve akşam rutininize ekleyeyebilirsiniz. Bu aşamayı gözlemleyerek, kullanım gününü/oranını azaltıp çoğaltabilirsiniz.
- Mesela, retinizasyon aşamasından sonra, akşam rutininizde kullanım amacınıza göre aha-bha’leri retioid ile beraber kullanıp sabah rutininizde ise c vitmani ve/veya azelaik asit ekleyebilirsiniz.
- Yeni başlıyorsanız ilk 2 hafta, akşamları, cildi temizleme aşamasından sonra kuru cilde, işaret parmağı ucunun yarısı (bezelye tanesi) miktarda üç akşamda bir sürülmesi önerilir. Akabinde cilde uygun, mümkünse niacinamid ve/veya seramidli bir nemlendirici sürülmesi önerilir. (Niacinamid retinizasyon sürecinde cilt bariyerini koruyucu, kızarıklık giderici ve iritasyon önleyici görevi görür. ) Cildinize uygun herhangi bir nemlendirici de uygundur. Cilde kuruyken uygulanmasının sebebi ise cilt ıslakken ürünleri daha derine emebilir. Retinoidler başlı başına ciltten emilebildiği için, cilt ıslakken sürülmesi iritasyonu artırabilir.
- Bir diğer uygulama yöntemi ise buffering (tampon) ile retinizasyon evresini en az iritasyon ile atlatabilmek için, temizlik adımından sonra cilde uygun bir nemlendirici sürüp üzerine yarım parmak ucu miktarında retinoidinizi sürüp tekrar üzerine uygun nemlendirici sürülmesidir.
- Bu aşamada aşırı kuruluk ve iritasyon olmaması adına göz çevresi ,özellikle kenarları, burun ve ağız kenarlarına, dudak üzerine kullandığınız retinoidi getirmemeye çalışın ya da o bölgeleri nemlendirici ile iyice destekleyin ve koruyun. Retinoidler cell communicating (hücreler arası iletişim) yeteneğine sahip oldukları için bu bölgelere sürmeseniz bile etki edecektir.
- İlk 2 haftadan sonra isteğe bağlı olarak her gün ve parmak ucu miktarında da kullanılabilir.
- Retinoidler alışmaya bağlı olarak günlük kullanılabilir ve kullandığınız retinoidin gücünü de artırabilirsiniz. Örnek, %0.05 retinol ile başlanmış ise minimum 3 ay sonra %0.1 oranda retinole geçilebilir gibi.
- Roza ve egzama rahatsızlığı olan ve aşırı hassas ciltli kişilerin, retinoid türü olarak adapalene ve yardımcı aktif olarak (roza için özellikle) azelaik asit kullanmaları öneriliyor. (Yukarıdaki prosedüre uygun şekilde kullanılması önemli)
- Ne kullanırsanız kullanın uv ışınlarını kontrol edip her zaman ve doğru oranda kullanmanız gereken bir adım olan güneş kremi, retinoid kullanımında ekstra önem taşımaktadır.
- Retinoidler her mevsim kullanılabiliyor. Uv ışınlarını kontrol edip, güneş kreminizi doğru şekilde ve oranda sürüp, gölge, kaftan, güneş gözlüğü ve şapka kullanımına dikkat ettiğiniz sürece her mevsim kullanılabiliyor. Nitekim tropikal ülkeler, her mevsim sıcak ve uv ışınlarının yüksek olduğu birçok ülke mevcut. Ben de şu an Dubai’de yaşıyorum ve buradaki uv ışınları yıl genelinde de çok güçlü olmasına rağmen prosedüre dikkat ederek retinoidimi rutinime her zaman ekliyorum.
- Dikkat edemiyorum diyorsanız, retinoidlerinizi yaz döneminde kullanmaya ara verebilirsiniz.
- Düğün, özel günler öncesi retinoidlere minimum 3-6 ay öncesinde başlanması öneriliyor . Çünkü Purging (temizlenme/kusma) olursa cilt görünümü olduğundan daha kaotik hal alabiliyor ve retinizasyon döneminde de kuruluk, soyulma, pul pul olabileceği için makyaj ile pek anlaşamayabiliyor.
- Hamile ve emziren kişilerin retinoid kullanması kesinlikle önerilmemektedir. Embriyo ve fetus gelişimini olumsuz etkileme riski vardır.
- Fiziksel peeling önerilmez.
- Retinoidlere anti-aging olarak başlayacaksanız 20’li yaşların başı-ortası ve üzeri yaşlar daha uygun olacaktır. Ergenlik dönemindeki ortalama cilt yenilenme süresi 21-28 gündür. Yaş ilerledikçe bu süre artmaktadır. Maksat 21 günde yenilenme sağlamak olduğu için 20 ve üzeri yaşlarda cildinize en uygun retinoid türü ile başlamak uygun olacaktır.
- Akne tedavisi için başlayacaksanız yaşınıza ve cilt rahatsızlığınıza göre hangi tür retinoid ve tedavi seçilecek ise doktorunuz ile konuşmanız gerekmektedir.
Hangi Aktiflerle Nasıl Kullanılır?
- Kısacasa aktif içerikler ne demek ona bakalım. Ciltteki spesifik bir soruna, direkt ve hızlı bir şekilde hedefe yönelik tedavi sağlayan içeriklerdir. Araştırmalar sonucu etkisi kanıtlanmış, datası olan içeriklerdir.
- Aha-Bha’ler prosedürde de belirttiğim üzere, retinoidlere başlangıç ve retinizasyon döneminde cildi irite edebileceği üzere ara verilebilir. Alıştığı dönemde ise retinoid ile aynı rutinde beraber kullanılabilir. İsterseniz haftada bir, üç akşamda bir veya günlük de kullanabilirsiniz. İrite etmiyorsa gözlemleyip kulanma sıklığına karar verebilirisiniz.
- Aha, Bha ve retinoidler birbirlerinin çalışma alanlarına girmedikleri için aktiflerdir, etkileri azalmaz veya nötralize olmazlar.
- C vitamini retinoid ile beraber kullanımda cildi irite edebilir o nedenle retinizasyon sürecinde ara verebilir ya da akşam retinoid, sabah c vitamini kullanabilirsiniz. Rutinde ayırmanız daha etkili olacaktır ve c vitamini antioksidan etki sağladığı için gündüz kullanımda daha fazla etki sağlayacaktır.
- Niacinamid ile retinoidleri beraber kullanmak cildi rahatlatır, sakinleştirir, bariyeri korur, inflamasyon ve kırmızı iz oluşumunu önler ve geçirir. Retinoide başladığınız dönemde sabah ve akşam rutinde kullanabilirsiniz.
- Seramid ve pepditler retinoidler birbirlerinin çalışma alanlarına girmedikleri için aktiflerdir, etkileri azalmaz ve nötralize olmazlar. Retinoide başladığınız dönemde sabah ve akşam rutinlerinde kullanabilirsiniz.
- Hyalüronik asit (HA) de retinoid başlangıç döneminde ve her daim sabah akşam rutinlerinde kullanılabilir. HA kullanırken dikkat etmeniz gereken önemli bir husus, üzerine nem hapsedici/oklüzif/örtücü bir nemlendici daha sürmenizdir. Bulunduğunuz ortam kuru ise nemi cildinizden çalabilir. HA’nın tuttuğu nemin buharlaşmasını istemiyorsanız üzerine cildinize uygun hapsedici/örtücü/oklüzif bir nemlendirici mutlaka uygulayın özellikle de retinoid kullanırken. Örnek: Cerave Cream.
Retinoid Türleri ve Etkileri
- Retinoidlerin aktif hale gelmeleri için bir veya birden fazla adımda enzimlerle dönüşerek retinoik asit formuna gelmeleri gerekiyor.
- Bu adımlar ne kadar az olursa (molekül zinciri ne kadar kısa ise) etkisi o kadar güçlü ve hızlı oluyor.
- Cilt bakımı gurularından Caroline Hirons’ın kahve benzetmesi ile anlatmak istiyorum, akılda kalması daha kolay olacaktır. (Kahve örneği etki gücünü temsil ediyor)
Duble Espresso
Tretinoin (all trans retinoik asit/retinoik asit)
- Dönüşüm geçirmez, direkt aktif form halindedir yani retinoik asit formundadır.
- Doktorların akne tedavisinde reçete ettiği ilaçlar içerisindeki aktif maddelerdendir.
- Ürünlerde %0.01-%0.4 oranlarında kullanılabiliyor.
- Retinoidlerin en güçlüsü, en etkilisi ve iritasyon oranı en yüksek olanlardandır.
- Ciltte kuruluk, yanma, yangı, gerilme, pul pul olma, soyulma, iritasyon olabilir.
- Cilt akneye meyilli ise, cilt altındaki tüm bebek sivilceler, kapalı ve açık komedonları kusturabilir, bu aşamaya temizlenme (purging) deniliyor.
- Bu etkiler yan etki olsa da işe yaradığını gösteriyor. Yan etkilere en az şekilde maruz kalmak ya da hiç kalmamak için kullanma prosedürüne uyulması çok yararlı olacaktır.
- Başlangıçta %0.025, retinizasyondan sonra ise en etkili oran olan %0.1’e geçilmesi öneriliyor.
- İnce ve derin kırışıklıklar, pigmentasyon, foto yaşlanmada tedavi etkisi yüksektir.
Örnek Ürünler
- Acnelyse, Tretin, Tre, Retin-A
*Ürün isimlerini vermemin sebebi, eğer doktorunuz tedavi amaçlı verdiyse ya da orada burada görüp kendiniz aldıysanız ve konuya hakim değilseniz daha bilinçli kullanmanız amaçlıdır. (bknz. disclaimer)
Espresso
Retinaldehyde (Retinal)
- Bir adımda (dönüşümde) retinoik asit formuna ulaşır.
- Dönüşüm süreci: Retinaldehyde(retinal)–Retinoik asit(tretinoin)
- Orta derecede iritasyon yapabilir. Saydığım tüm genel yan etkiler görülebilir.
- İnce ve derin kırışıklıklarda, foto yaşlanmada retinole oranla daha hızlı ve gözle görülür sonuç elde edildiği gözlemlenmiştir.
- Ürünlerde %0.1-%2.5 oranlarında kullanılabiliyor.
- Tretinoin (retinoik asit) kadar etkili olmasa da etkileşme süresi retinolden daha hızlı olduğu için retinolden daha etkilidir. Ayrıca tretinoin kadar irite de etmez.
- Herkesin kullanabileceği ideal anti-aging retinoidlerden sayılabilir.
Örnek Ürünler
Retinaldehyde içeriğini kullanan çok fazla marka yok, internette bulabildiklerim bu kadar.
- Avene Retrinal Advanced Wrinkle Corrector
- Obagi Retivance Skin Rejuvanating Complex
- Medik8 Cyrstal Retinal
- Osmosis Level 2-3-4 and Osmosis Blemish
Hydroxypinacolone Retinoate (HPR/Granactive)
- Retinoik asit esteridir.
- Retinoik asidin kız kardeşi gibidir.
- Herhangi bir dönüşüm geçirmez, retinoik asit gibi direkt etki etmesine rağmen retinoik asit kadar irite etmez, iritasyon oranı düşüktür.
- Hakkında yapılan yeterli sayıda araştırma ve data yoktur ama yine de anti-aging olarak etkili sayılan retinoidlerdendir.
Örnek Ürünler
- The Ordinary Granactive Retinoid
- Revolution Skincare
Cappuccino
Retinol
- İki adımda retinoik aside dönüşüyor.
- Dönüşüm süreci: Retinol–Retinaldehyde(retinal)—Retinoik asit(tretinoin)
- İki adımda dönüştüğü üzere iritasyon oranı düşük ve etkisi uzun sürede gerçekleşse de kayda değer bir etki sağladığı için, dermokozmetik ürünlerinde sevilen a vitamini (retinoid) formlarındandır.
- Herkesin kullanabileceği, iritasyon oranı düşük, anti-aging olarak etkili kabul edilen retinoidlerdendir.
Örnek Ürünler
%0.015-%0.3 oranlarında neredeyse tüm markalarda kolaylıkla bulabileceğiniz bir içeriktir. Bütçenize ve cildinize uygun retinol içerikli ürünleri internetten araştırıp ve mağazalarda ürünün arkasına bakıp bulabilirsiniz.
- Cyrene %0.1 Retinol (kullandığım)
- La Roche Posay Redermic R
- The Ordinary
- Skinceuticals
- Paula’s Choice vb. markalar
Latte
- Retinol esterleridir.
- Retinyl palmitate, retinyly propionate, retinyl acetate, retinyl linoleate formlarında bulunurlar.
- Minimum üç adımda retinoik aside dönüşürler.
- Dönüşüm süreci: Retinyl Ester–Retinol—Retinaldehyde(retinal)—-Retinoik asit(tretinoin)
- Retinol esterleri ciltte etkisi çok düşüktür hatta bilinen en düşüğü ise retinyl palmitate olanıdır.
- Etkisi düşük olmasının nedeni ise, ilk adımda ester bağının yarılması ardından retinolün retinoik aside iki aşamalı oksidatif bir işlemle dönüştürülmesindendir.
- Anti-aging etkisinin henüz bir kanıtı yoktur.
Örnek Ürünler
Bu içerikte çok fazla ürün bulabilirsiniz. Ürünlerin içeriğine bakıp ayırt edebilirsiniz.
- A313 (Retinyl acetate+retinyl propionate+retinyl palmitate)
- Dermoskin Retinyl Face Serum
Üçüncü Jenerasyon Retinoidler
Adapalane
- Aktif şekilde metobolittir, metabolik dönüşüm gerektirmez, aktiftir.
- Anti-aging etkileri görülse de birincil olarak akne tedavisi için kullanılır.
- İnflamasyon önleyicidir.
- Foto yaşlanma ve pigmentasyon tedavisinde çok etkin olmasa da başarılı olduğu da gözlemlenmiştir.
- Acne vulgaris tedavisinde FDA onaylıdır.
- Adapalane (Differin %0.1 gel) 2016 yılında ABD’de reçetesiz olarak satılmaya başlanmıştır.
- İritasyon oranı çok azdır.
- %0.1 adapalane gel, %0.025 tretinoin gel ile eş değer sayılıyor.
Örnek Ürün
- Differin %0.1 gel
Tazaratone
- Aktif şekilde metobolittir, metabolik dönüşüm gerektirmez, aktiftir.
- Retinoik asitle çok benzer etkilere sahiptir.
- %0.5 tretinoin ile eşdeğerdir.
- Akne tedavisinde kullanılıyor.
- Foto yaşlanma, depigmentasyon, hiperpigmentasyon, kırışıklıklarda yani anti-agingde etkilidir.
- İritasyon oranı yüksektir.
Örnek Ürünler
- Tazotene
- Zorante
Bakuchiol
- Psoralea Corylifolia bitkisinden derive edilen bir içeriktir.
- A vitamini içermez veya a vitamini derivatifi değildir ancak retinoidler gibi çalışıyor ve de aktif bir içeriktir.
- Antioksidan, inflamasyon önleyici, kolajen üretimini destekleyici, akne karşıtı, kırışıklık açıcı ve önleyici anti-aging yeni nesil bir içeriktir.
- Araştırmalarda, retinol kadar etkili ve iritasyon oranı çok düşük olduğu gözlemleniyor.
- Bu sebeple roza, egzamalı ve aşırı hassas ciltliler için retinoidlerin retinol türüne bitkisel bir alternatif olarak sayılıyor.
- Funfact: Bitkinin içerisindeki bazı spesifik maddeler vitiligo tedavisi için halihazırda kullanılıyormuş.
Örnek Ürünler
- The Inkey List Bakuchiol
- Revolution Skincare %1 Bakuchiol Serumn
* Disclaimer (Sorumluluk Reddi)
Bu yazıda içerik teşhis, tedavi veya tıbbi tavsiye sağlaması amaçlanmamıştır.
Yalnızca bilgi amaçlıdır. Herhangi bir tıbbi, sağlıkla ilgili teşhis ve/veya tedavi seçeneği için lütfen bireysel olarak ilgili doktora/sağlık uzmanına danışın. Bu posttaki belirli ürünler hakkında yapılan açıklamalar hastalığı teşhis etmek, tedavi etmek, iyileştirmek veya önlemek amaçlı değildir.
Bazı ürün isimlerini vermemin sebebi eğer doktorunuz verdiyse ya da orada burada görüp aldıysanız ve konuya hakim değilseniz daha bilinçli kullanmanız amaçlıdır. Her zaman doktunuza ve eczacınıza danışın, prospektüsü okuyup, kullanmadan önce 48 saat bilek içinde alerji testi yapmanız önerilir.
Bilimsel araştırmalar ve yabancı dermatologların genel önerilerini referans alarak toparladığım bilgi amaçlı bir gönderidir.
Kullanılan referans kaynaklar
- https://academic.oup.com/asj/article/26/2/233/219113
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30105991
- https://academic.oup.com/asj/article/30/1/74/199813
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2699641/
- https://www.carolinehirons.com/2019/03/cheat-sheet-vitamin-a-stages-of-conversion.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6791161/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26578346